Badania fauny motyli, a w tym motyli dziennych, prowadzone były w sposób niejednolity. Niektóre tereny są zbadane dokładnie, przez wielu entomologów i w ciągu dłuższego okresu czasu, jak np. Tatry, okolice Krakowa. Na tych terenach prześledzenie zmian fauny jest łatwiejsze. Są to jednak na ogół tereny niewielkie i jest ich mało. Większość obszarów była badana dorywczo, fragmentarycznie, zwykle przez krótki okres czasu. Zmiany fauny motyli na tych obszarach są trudne do uchwycenia, lub wogóle niemożliwe. Badania prowadzono zwykle w zależności od przypadkowego pobytu, lub też osobistych zainteresowań badacza. Jedynie wieloletnie spostrzeżenia, czynione z roku na rok umożliwiają dokładniejsze ustalenie istniejącej fauny, jak i zachodzących w niej zmian. Znaczne obszary kraju nie były wogóle badane. Wydaje się, iż z wielu obszarów można by uzyskać sporo wiadomości, ale brak publikacji, a nawet niejednokrotnie "nie ujawnianie" się zbieracza, zmniejsza znacznie ilość informacji o faunie motyli.
Mapa 1. Uproszczony podział geobotaniczny Polski według Szafera i Zarzyckiego /1972/. Uwzględniono jedynie "Działy" i "Pasy".
Stan udokumentowanych badań zobrazowano na mapie 2. Kolorem niebieskim zaznaczono obszary badane przed 1930, a czerwonym po 1930. Podziału na obszary dokonano w oparciu o "geobotaniczny podział Polski" według Szafera i Zarzyckiego /189/. Uproszczony podział podano na mapie 1. Należy zdać sobie sprawę, iż dokładność przeprowadzonych badań zawiera często wiele luk terenowych wewnątrz zaznaczonych na mapie obszarów. Dlatego obszary te należy traktować jako przybliżone, gdyż niektóre gatunki mogły być przeoczone.
Okres badań podzielono, jak była mowa, na dwa etapy: do 1930 roku i po 1930. Etap pierwszy został opracowany przez J. Romaniszyna /153/ z uwzględnieniem publikacji jakie ukazały się do 1930 w odniesieniu do przedwojennych granic Polski. Tereny północne dawnych "Prus Wschodnich i Zachodnich" opracował P. Speiser, 1903 /173/, zaś obszar Pomorza E. Urbahn, 1939 /196/. Dla obszaru Dolnego i Górnego Śląska oraz Sudetów syntetyczną pracę opublikował P. Wolf, 1927 /212/. Wszyscy wymienieni autorzy podają nazwiska badaczy oraz tereny, na których działali. Pełny wykaz piśmiennictwa znajduje się w pracy J. Razowskiego /142/.
Nie będę tu powtarzał tych informacji, chciałbym natomiast omówić działalność badawczą w mniej znanym, drugim etapie /po 1930 r./ uwzględniając nowoczesny, geobotaniczny podział Polski /mapa 1/.
Na obszarze Działu Północnego /A/ w rejonie Pusz. Boreckiej /2/x badania prowadził w ciągu kilku lat J. Duszko /1975/. Autor badał rejon Pusz. Piskiej /3/, /1949-1973/, Pusz. Augustowską i okol. Suwałk /4/, 1962-1973; rejon Supraśli w Pusz. Knyszyńskiej /5/ dorywczo /1967-1972/ oraz Pusz. Białowieską /6/ w latach 1938, 1939 i 1949-1976. Na obszarze Działu Północnego dokładniej zbadane są jedynie Pusz. Augustowska i Pusz. Białowieska. Pozostały teren jest słabo poznany.
Dział Bałtycki. Pas Równin Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich /B1/. Wyniki badań z obszaru Niziny Szczecińskiej /7/ opublikowali E. Urbahn /1939/ oraz R.W. Meyer i inni /1925-1933/, a na Pojezierzu Pomorskim /8/ E. Urbahn /1939/. Obszar Wysoczyzny Dobrzyńskiej /11/ opracowali J. Pruffer i E. Sołtys /1974/.
Na Pobrzeżu Kaszubskim /9/ dorywczo zbierali motyle E. Świderski /1948/ oraz autor /1937, 1938/. W rejonie dolnej Wisły /10/ w okol. Nakła n. Notecią i Ślesina - W. Mościcki oraz autor /1935-1937/. Na Pojezierzu Iławsko-Olsztyńskim w rejonie Morąg-Biskupiec-Olsztyn /l2a/ /1972-1976/ badania prowadził autor. Jak widać w całym omawianym "Pasie" nowsze badania prowadzono lokalnie. Z Pojezierza Pomorskiego i Niziny Szczecińskiej brak danych po 1939 r. W rejonie dolnej Wisły i Pojezierza Iławsko-Olsztyńskiego zbadana została jedynie Wysoczyzna Dobrzyńska oraz rejon Morąg-Biskupiec. Poza tym brak danych po 1903 r.
W Pasie Wielkich Dolin /B2/ badano kilka rejonów w Wielkopolsce, w okol. Warszawy, na Podlasiu i Polesiu Lubelskim. Okolice Poznania /14a/ badali J. Klonowski /1975/, A. Lewandowski /1973/, A. Kochanowski /1975/, Z. Michałowski /1975/ i W. Śliwa /1975/. Jest to obszar poznany dokładniej. W rejonie Pniewy-Mierzyn /14b/ pracowali A. Lewandowski i W. Śliwa /l975/, w rejonie Chodzieży /13/ - J. Klonowski, A. Lewandowski i K. Sławiński /1975/, w okol. Leszna i Brenna /16/ - J. Klonowski i A. Kokot /1975/. Na Mazowszu autor badał Pusz. Kampinoską /19/ /1934-1939/ oraz okol. Warszawy /20b/ /1934-1956/, a&nbp;na Podlasiu okol. Siemiatycz n. Bugiem /21/ /1963-1976/ oraz dokładnie rejon Lubartowa /22b/ /1932-1974/. Fragmentarycznie badany był przez autora rejon Włodawy /23b/ /1959-1970/ na Polesiu Lubelskim. W Pasie Wielkich Dolin Jest Jeszcze wiele nie zbadanych obszarów.
Pas Wyżyn Środkowych /B3/ od Wzgórz Trzebnickich przez Wyżynę Śląską do Wyżyny Lubelskiej zbadany jest stosunkowo dokładniej. Na tym terenie pracowało wielu entomologów w okresie dawnym jak i nowszym przez dłuższy okres czasu. Z Rejonu Wzgórz Trzebnickich /24/ nieco informacji podają R. Szpor /1975/ i A. Kokot /1975/. M. Bielewicz opracował /1966/ faunę motyli Kamiennej Góry /26/ na zach. krańcu Wyżyny Śląskiej, A. Drozda - faunę okol. Raciborza /27/ /1962/. Wyżynę Krakowsko-Wieluńską opracowano wyczerpująco. Terenowi temu poświęcono wiele uwagi dawniej i współcześnie. Okolice Częstochowy /28/ badali J. Pruffer, J. Markiewicz /1966/, A. Skalski /1969/. Rejon Zawiercia /29/ zbadali dokładnie L. i M. Masłowscy /1936/. A. Skalski /1969/ podał wykaz motyli z rejonu Częstochowy /28/, Zawiercia /29/, Chrzanowa /30/, Ojcowa /31/ i Krakowa /32/. Okolice Krakowa /32/ badane były wszechstronnie przez wielu entomologów tak dawniej jak i w okresie późniejszym. Po 1930 ukazały się prace: J. Razowski i E. Palik /1969/, S. Błeszyński /1950/, T. Miodoński /1953/, A. Starczewski /1938/. Rejon Sulejowa i Inowłodza nad środ. Pilicą /33/ badał Z. Śliwiński /1975/, okolice Zagnańska /34/ - J. Sokołowski /1945/, rejon Miechowa i Klonowa /35/ - autor /1952-1957/, wzgórza kserotermiczne nad Nidą /36/ - A. Kostrowicki /l953/, okol. Pińczowa /37/ - autor /1951-1957/, okolice Dębna n. Wisłą k. Ożarowa /38b/ - autor /1968-1975/. Z rejonu Sandomierza istnieją jedynie dawniejsze, niepewne dane. Na Wyżynie Lubelskiej autor badał: rejon Puław i Kazimierza n. Wisłą /40/ /1947-1976/ oraz okol. Lublina /41/ /Nałęczów, Niemce, Zemborzyce, Łopiennik Górny, Kraśnik, Lublin/ /1932-1976/. W rejonie Roztocza /42/ badania prowadzili A. Xiężopolski /1935/ oraz autor /1957-1976/.
W Pasie Kotlin Podgórskich /B4/ badania prowadzili: w okol. Szprotawy /43/ fragmentarycznie R. Szpor /1975/, w rejonie nadodrzańskim /44/ - R. Szpor /1975/ i A. Kokot /1975/. Sobótkę /45/ na terenie Kotliny Śląskiej zbadał T. Riedl /1960/. Rejon od Cieszyna do Mysłowic /46/ opracował Z. Stuglik /l939/, faunę Pusz. Niepołomickiej opracowali K. Strzałka i J. Wojtusiak /47/ /1974/. Kotlina Sandomierska nie była badana tak dawniej jak i obecnie. Istnieją jedynie fragmentaryczne dane z okolicy Tarnobrzegu /48b/ - A. Dryja, z okol. Rudnika n. Sanom /48c/ A. Skalski i Z. Śliwiński /1975/ - Husowa k. Łańcuta /48a/ /dane ze zbioru autora/.
W Dziale Sudety /D/ wyodrębniono 3 rejony: Pogórze Zgorzeleckie /49/. Karkonosze /50/, Góry Wałbrzyskie z Kotliną Kłodzką /51/. Z terenów tych podają informacje H. Marschner /1932/, J. Soffner /1960/ i R. Szpor /1975/.
Dział Karpat Zachodnich /E/ zbadany jest w sposób niejednolity. Zachodnia część tego obszaru opracowana jest szczegółowo, natomiast niemal całkowicie brak danych z części wschodniej. Zbadana została Wsch. część Gorców /52/ przez autora /1933-1955/. Z Kotliny Podhalańskiej /53/ istnieją dane fragmentaryczne. Wzniesienie Gubałowskie /54/ opracował J. Wojtusiak /1966/. Beskid Sądecki /57/ badał autor /1953-1956/, okol. Krynicy J. Lewacki /1948/, a okol. Ciężkowic W. Tomek /l939-l955/. W rejonie St. Sącza, Ciężkowic, Gorlic, Żmigrodu, Dukli oraz Bieszczadów badania prowadził M. Chrostowski. Dokładnie zostały zbadane Pieniny oraz Tatry zarówno w okresie dawniejszym jak i obecnie. Pieniny /56/ współcześnie badali: S. Błeszyński, J. Razowski i R. Żukowski /1965/ oraz autor /1953-1961/. Tatry /55/ dokładnie opracował W. Niesiołowski /1929-1932/ oraz autor /1962/.
Niewielki obszar Działu Karpat Wschodnich /F/ - Pogórze Przemyskie /59/ i Bieszczady Zachodnie /61/ opracowany został przez M. Bielewicza /1973/.
Z przytoczonych informacji wynikają wnioski dotyczące braków w badaniach fauny motyli Polski.
x liczba w nawiasie po miejscowości oznacza numer obszaru na mapie 2.