Mieczysław Krzywicki - Monografia Motyli Dziennych Polski

Papilionoidea i Hesperioidea /Lepidoptera/


2.2. Ogólna charakterystyka fauny motyli dziennych w Polsce.

W końcowym okresie zlodowacenia zaczęła się kształtować współczesna fauna motyli. Kolejne ocieplenia i oziębienia klimatu powodowały przesuwanie się gatunków roślin i zwierząt, a więc i motyli, w kierunku południkowym jak i równoleżnikowym. Tworzyły się ostoje wielu gatunków i stanowiska reliktowe istniejące do chwili obecnej. Wskutek wędrówek następowało wymieszanie się różnych elementów fauny. Jedne gatunki wycofywały się z terenu kraju, inne przesiedlały się na teren Polski. Pojawiały się nowe gatunki i podgatunki. Proces ten trwa rówineż obecnie.

W ostatnim okresie czasu wkroczył ze swoją działalnością człowiek powodując istotne i stosunkowo bardzo szybkie zmiany, polegające głównie na regresji znacznej liczby gatunków.

Polska znajduje się w tym obszarze Europy, na którym ścierają się wpływy klimatu kontynentalnego-wschodniego i oceanicznego-zschodniego. W poszczególnych latach przeważają wpływy jednego lub drugiego klimatu, co może powodować i obecnie migracje, zmiany w zasięgu rozsiedlenia, regresje lub progresje poszczególnych gatunków.

Gatunki występujące w Polsce obejmują bądź obszar całej Polski, bądź wkraczają jedynie na jej skrawek, lub też tworzą niewielkie wyspy poza obszarem zasięgu zwartego.

Przez teren Polski przechodzą granice zasięgu 32 gatunków /20 %/. Północną Granicę osiąga 15 gat. /9,5 %/: Iphiclides podalirius /L./, Zerynthia polyxena /Schiff./ /prawdopodobnie wyginął/, Colias australis Vrty., Melitaea didyma /Esp./, Hipparchia fagi /Scop./, Chazara briseis /L./, Brintesia circe /F./, Nordmannia acaciae /F./, Maculinea alcon /Schiff./, M. teleius /Bgstr./, M. nausithous /Bgstr./, Plebicula thersites /Cant./, Meleageria daphnis /Schiff./, Reverdinus flocciferus /Zell./, Thymelicus acteon /Rott./. Północno-zachodnią granicę osiągają 2 gat. /1,5 %/: Neptis sappho /Pall./, N. rivularis /Scop./; północno-wschodnią również 2 gat. /1,5 %/: Pyronia tithonus /L./ i Spialia sertorius /Hffmgg./. Południową granicę zasięgu uzyskuje 5 gat. /3 %/: Boloria aquilonaris /Stich./, Proclossiana eunomia /Esp./, Oeneis jutta /Hbn./, Lycaena helle /Schiff./, Carterocephalus silvicolus /Meig./, przy czym B. aquilonaris /Stich./, P. eunomia /Esp./ i L. helle /Schiff./ występują dalej ku południu na nielicznych stanowiskach dysjunktywnych. Przez Polskę przebiega zachodnia granica zasięgu 7 gat. /4,5 %/: Colias myrmidone /Esp./, Nymphalis xanthomelas /Schiff./, N. vau-album /Schiff./, Argyronome laodice /Pall./, Philotes vlcrama /Moore/, Aricia artaxerxes inhonora Jach. oraz Polyommatus eroides /Friv./. Wschodnią granicę zasięgu uzyskuje w zach. Polsce jedyny subatlantycki gatunek - Philotes baton /Bgstr./.

W miarę trzebienia lasów i puszcz, a zastępowania tych obszarów przez kultury rolne, krajobraz Polski ulegał coraz rozleglejszemu stepowieniu. Zanikały głównie środowiska błotne i torfowiskowe z fauną reliktów polodowcowych. Sieć tych stanowisk stawała się coraz rzadsza; ginęła wyspecjalizowana, charakterystyczna dla tych środowisk fauna. Resztki tej fauny występują dziś na dysjunktywnych stanowiskach na terenie Polski. Do gatunków tych należą: Boloria aquilonaris /Stich./, Proclossiana eunomia /Esp./, Clossiana titania /Esp./, Euphydryas maturna /L./ i Coenonympha oedippus /F./. Na dysjunktywnych stanowiskach typu stepowego występują: Melitaea phoebe /Schiff./, Scolitantides orion /Pall./, Agrodiaetus damon /Schiff./, A. ripartii /Frr./ i Reverdinus flocciferus /Zell./.

Niektóre południowe gatunki pojawiają się w Polsce sporadycznie w latach o sprzyjających warunkach klimatycznych, zwykle pojedynczo i b. rzadko. Należą do nich: Pandoriana pandora /Schiff./ /kilka przypadków/, Syntarucus pirithous /L./ /dwa przypadki/, Everes decoloratus Stgr. i E. alcetas /Hffmgg./ /po jednym przypadku/. Być może do tej grupy należy również Hipparchia fagi /Scop./.

W Polsce występują też gatunki wyłącznie górskie /alpejskie/, głównie w Tatrach Wysokich, oraz gatunki borealno-alpejskie znane u nas z południowego pasma górskiego oraz z nizinnych obszarów na północy kraju. Gatunki górskie: Parnassius apollo /L./, Pieris bryoniae /Hbn./, Boloria pales /Schiff./, Erebia euryale /Esp./, E. manto /Schiff./, E. epiphron /Knoch/, E. pharte /Hbn./, E. sudetica Stgr., E. gorge /Hbn./, E. pronoe /Esp./ i E. pandrose /Bkh./. W górach i na północy kraju pojawiają się: Parnassius mnemosyne /L./, Erebia ligea /L./ i Lasiommata petropolitana /F./.

Specjalną grupę tworzą gatunki wędrowne. Są to gatunki migrujące zwykle corocznie, a w latach o sprzyjających warunkach klimatycznych nawet masowo, z południa na teren Polski i dalej na północ, lub też z południowych do północnych obszarów kraju. Liczność pojawu tych gatunków u nas zależy zwykle od napływu osobników z południa. Są to: Pontia daplidice /L./, Colias crocea /Fourc./, C. hyale /L./, C. australis Vrty, Vanessa atalanta /L./, V. cardui /L./ i Everes argiades /Pall./. Pewne gatunki przylatują ze wschodu: Nymphalis xanthomelas /Schiff./ i N. vau-album /Schiff./.

Do reliktów polodowcowych należy w Polsce: Colias palaeno /L./, Boloria aquilonarls /Stich./, Proclossiana eunomia /Esp./, Oeneis jutta /Hbn./.


Spis treści