Zmiany w faunie motyli zachodziły zawsze równolegle ze zmianami klimatu. Odbywało się to jednak wolno, na przestrzeni stuleci było ledwie zauważalne. Działalność człowieka, szczególnie w ostatniej dobie, przyśpieszyła proces zmian. Wpływ ten dla większości gatunków jest zgubny. W miarę wzrostu ludności i rozwoju cywilizacji technicznej, wzrasta również intensywność wpływu człowieka na przyrodę. Dlatego też w ostatnich kilkudziesięciu latach obserwuje się coraz szybszy ubytek liczebności wielu gatunków motyli, aż do całkowitego ich zaniku.
Dla bliższego zorientowania się w tym problemie podano w tabeli 1 zestawienie zanikających gatunków. Podzielono wszystkie występujące w Polsce gatunki motyli dziennych na kilka charakterystycznych grup, według zajmowanych ekosystemów.
Z zestawienia w tab. 1 wynika, iż największe ubytki lepidopterofauny występują w grupie gatunków higrofilnych /bory bagienne, torfowiska, mokre i wilgotne łąki/. Na 22 gatunki tych ekosystemów zanikają wszystkie /100%/. Wśród gatunków higrofilnych znajduje się kilka gatunków bardzo rzadkich, występujących na jednym stanowisku w Polsce: Coenonympha oedippus magnocellata Kw., Oeneis jutta /Hbn./ i Proclossiana eunomia gieysztori Kw. Drugi podgatunek P. eunomia helmina Fruhst. przypuszczalnie wyginął w Pusz. Białowieskiej, rzadko można go jeszcze spotkać w Pusz. Augustowskiej. Wiele innych gatunków tej grupy jest poważnie zagrożonych wyginięciem.
Również bardzo zagrożona jest grupa gatunków stepowych /zanika 100%/. Być może niektóre gatunki już wyginęły. Zagrożone są głównie gatunki: Melitaea phoebe /Schiff./ /prawdopodobnie wyginął/, Chazara hriseis /L./, Agrodiaetus damon /Schiff./, A. ripartii /Frr./, Plebicula thersites /Cant./.
Obie grupy gatunków /higrofilne i stepowe/ należą do bardzo wyspecjalizowanych, wrażliwych na zmiany zachodzące w ekosystemach. Zbyt duże zmiany, a przede wszystkim niszczenie środowisk, powoduje prawie zawsze wyginięcie gatunku na danym stanowisku.
Liczną grupę tworzą gatunki "leśne". Zanika 16 gat. /21%/. Główną przyczyną zanikania motyli tej grupy jest niszczenie lasów przez zubożenie składu gatunkowego drzew, niszczenie polan, osuszanie, rabunkowe wyręby, turystyka, zakładanie monokultur leśnych; ogólnie biorąc niszczenie naturalnych środowisk leśnych. Prawdopodobnie wyginął na jedynym stanowisku w Polsce /w Pusz. Białowieskiej/ Clossisna titania /Esp./. Zanikają Apatura iris /L./, A. ilia /Schiff./, Limenitis populi, L. camilla /L./, Euphydryas maturna /L./ /dwa stanowiska w Polsce/ i wiele innych. Charakterystycznym gatunkiem, który zanika głównie z przyczyn klimatycznych, jest Pyronia tithonus /L./. Wycofuje się on z obszaru Polski w kierunku płd.-zach., współcześnie znany jeszcze z okolic Chrzanowa i Zielonej Góry.
Spośród gatunków górskich, zanika 6 /40%/. Szczególnie zagrożony jest Parnassius apollo /L./ w Tatrach i Pieninach wskutek zalesiania. Mniej zagrożony jest P. mnemosyne /L./. Niebezpieczeństwo wyginięcia grozi również Erebia sudetica Stgr. /w Polsce jedyne stanowisko w Górach Bialskich/ oraz E. pronoe /Esp./ /jedyne stanowisko w Tatrach/. Bardzo zagrożony jest, występujący w niższych górach, Scolitantides orion /Pall./. Utrzymuje się jeszcze w Kazimierzu n. Wisłą.
Na 27 gatunków z ekosystemów o roślinności ruderalno-krzewiastej, zanika 14 /52%/. Jeszcze przed 1914 wymarł południowy gatunek Zerynthia polyxena /Schiff./. Bardzo zagrożone są: Neptis sappho /Pall./ znany z jednego stanowiska /możliwe, że wyginął przez wyłapywanie/ oraz N. rivularis /Scop./ występujący jeszcze na kilku stanowiskach.
Na obszarach rolniczych występuje 12 gatunków, przeważnie synantropijnych, z których zanikają 4, a w tym Papilio machaon /L./ oraz Iphiclides podalirius /L./. Szczególnie ten ostatni wyginął na większości stanowisk w centralnej Polsce, utrzymując się jeszcze na południowym pograniczu.
Nie ulegają zanikowi gatunki synantropijne jak P. rapae /L./, P. napi /L./ i inne. Częstość pojawu gatunków wędrownych jak Vanessa cardui /L./ lub Colias crocea /Fourc./ zależy od dwóch czynników: od warunków klimatycznych w okresie nalotu z południa oraz od warunków pogodowych w Polsce w czasie rozwoju następnego pokolenia.
Ogólnie biorąc, na 160 gatunków omawianych nadrodzin Papilionoidea i Hesperioidea, zanika 71 gatunków /44%/. Być może pięć gatunków już wyginęło, a mianowicie: Zerynthia polyxena /Schiff./ /po 1914/, Neptis sappho /Pall./ /po 1967/, Clossiana titania /Esp./ /po 1939/, Melitaea phoebe /Schiff./ /po 1934/, Coenonympha oedippus /F./ /po 1971/. 16 gatunków najrzadszych, naukowo najciekawszych jest w dużym stopniu zagrożonych wyginięciem.
Oprócz zjawisk regresywnych występują też przypadki progresji pewnych gatunków. Melanargia galathea /L./ według danych Friesego /47/ oraz Urbahna /196/ rozszerzył zasięg występowania w kierunku płn.-zach. na Pojezierze Pomorskie, Nizinę Szczecińską i do płn. Meklemburgii w końcu ubiegłego i początku obecnego stulecia. Brak danych po 1939r. Erebia pharte /Hbn./ od 1958 /pierwszy okaz/ rozprzestrzeniania się na polską stronę Tatr przez przełęcz Tomanową /Dąbrowski, 1963/ /37/. Plebicula amanda /Sehm./ rozszerzył na początku obecnego stulecia swój zasięg w kierunku zachodnim na teren Pojezierza Pomorskiego i dalej na zachód do Meklemburgii /Urbahn, 196/. Według współczesnych obserwacji wydaje się być coraz liczniejszy w płn.-wsch. Polsce. Heteropterus morpheus /Pall./ według Friesego /47/ rozszerza swój zasięg w ostatnich dziesiątkach lat na zachód w północnej części NRD i na północ od płd. Szwecji i płd. Finlandii. Na terenie płn. Polski wydaje się być coraz liczniejszy. Z drugiej strony należy zdać sobie sprawę, iż wskutek osuszania szereg jego stanowisk zanika. Carterocephalus silvicolus /Meigen/ rozszerzył swój zasięg w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat na północ i zachód na teren płn. Niemiec i Niziny Szczecińskiej /Urbahn, 196/ /Friese, 47/.